學而第一 (Ĉapitro 1 - Xue'er)

學而 I:1

子曰:
學而時習之, 不亦說乎?
有朋自遠方來, 不亦樂乎?
人不知而不慍, 不亦君子乎?

Konfuceo diris:
Lerni kun ofta ekzercado, ĉu ne estas agrable?
Venas amiko el malproksimo, ĉu ne estas afable?
Ĉu tiu ne estas ĝentilulo, kiu ne maltrankviliĝas estante nekonata de aliuloj?"

學而 I:2

有子曰:
其為人也孝弟, 而好犯上者, 鮮矣.
不好犯上, 而好作亂者, 未之有也.
君子務本, 本立而道生.
孝弟也者, 其為仁之本與?

Youzi diris:
Malofte ekzistas iu, kiu estas fila al la gepatroj kaj respekta al la pliaĝuloj, sed emas kontraŭi siajn superulojn.
Neniam ekzistas iu, kiu ne emas kontraŭi siajn superulojn, sed emas ribeli.
Ĝentilulo zorgas pri la radiko.
Kiam la radiko estas starigita, la vojo nature kreskas.
Fila pieco kaj respekto al pliaĝuloj estas la radiko de humaneco, ĉu ne?

學而 I:3

子曰:
巧言令色, 鮮矣仁.

Konfuceo diris:
Belaj vortoj kaj allogaj mienoj kutime ne temas pri bonkoro.

學而 I:4

曾子曰:
吾日三省吾身,
為人謀, 而不忠乎?
與朋友交, 而不信乎?
傳不習乎?

Zengzi diris:
Ĉiutage mi memekzamenas pri tri aferoj,
Ĉu mi estas ne fidela al tiu, por kiu mi laboras?
Ĉu mi estas ne kredinda al tiu, kun kiu mi amikiĝas?
Ĉu mi ne ekzercas tion, kion mi lernis de la instruinto?

學而 I:5

子曰:
道千乘之國,
敬事而信,
節用而愛人,
使民以時.

Konfuceo diris:
Kiu kondukas grandan landon kun mil militoĉaroj, tiu
Devas esti respektema al aferoj kaj fidinda,
Devas esti ŝparema kaj homama,
Kaj devas laborigi homojn je taŭga tempo.

學而 I:6

子曰:
弟子, 入則孝, 出則弟;
謹而信, 汎愛眾, 而親仁;
行有餘力, 則以學文.

Konfuceo diris:
Junulo devas esti bona filo hejme kaj respekta al pliaĝuloj eksterhejme.
Li devas esti zorgema kaj fidinda, plenkore ami homojn kaj klopodi por humaneco.
Farante tiel, se li havas pluan tempon kaj forton, li ekstudas literaturon.

學而 I:7
子夏曰:
賢賢, 易色;
事父母, 能竭其力;
事君, 能致其身;
與朋友交, 言而有信;
雖曰未學, 吾必謂之學矣.

Zixia diris:
Se iu zorgas pri virto anstataŭ pri ina ĉarmo,
Plejeble servas siajn gepatrojn,
Memkorpe laboras por la reĝo,
Kaj estas fidinda al amikoj,
Mi nepre diras, ke li estas lerninto,
Kvankam li neniam antaŭe iris al lernejo.

學而 I:8

子曰:
君子不重, 則不威,
學則不固;
主忠信;
無友不如己者;
過則勿憚改.

Konfuceo diris:
Se ĝentilulo ne havus dignon, li ne inspirus respekton;
Do tio, kion li studas, ne havus solidecon.
Prenu fidelon kaj sinceron kiel viaj gravaj principoj.
Havigu al vi neniajn amikojn, kiuj ne egalas al vi.
Se vi havas kulpon, ne hezitu korekti ĝin.

學而 I:9

曾子曰:
慎終, 追遠,
民德歸厚矣.

Zengzi diris:
Tiam, kiam oni donas ĝustan respekton al la mortinto,
Kaj rememoras siajn prapatrojn,
La moralo de popolo nature vekiĝas kaj altiĝas.

學而 I:10

子禽問於子貢曰:
夫子至於是邦也, 必聞其政;
求之與? 抑與之與?
子貢曰:
夫子溫, 良, 恭, 儉, 讓, 以得之;
夫子之求之也,
其諸異乎人之求之與.

Ziqin demandis al Zigong:
La majstro ĉiam estas konsultata pri la politiko de la landoj, kiujn li vizitas.
Ĉu li petas tiun laboron, aŭ ĉu oni donas ĝin al li?
Zigong respondis:
La majstro gajnas la laboron pro sia ĝentileco, bonkoreco, respektemo, ŝparemo, kaj modesteco.
Tia gajnado de la majstro malsimilas al la petado de aliuloj.

學而 I:11

子曰:
父在, 觀其志;
父歿, 觀其行.
三年無改於父之道,
可謂孝矣.

Konfuceo diris:
Observu ies ambicion, kiam lia patro estas viva,
Kaj observu lian konduton, kiam la patro estas mortinta.
Post tri jaroj, se li ne ŝanĝos la vojon de la patro,
Ni povos diri, ke li estas fila.

學而 I:12

有子曰:
禮之用, 和為貴.
先王之道, 斯為美,
小大由之. 有所不行.
知和而和, 不以禮節之, 亦不可行也.

Youzi diris:
Pri la aplikado de etiketo, oni plivaloras harmonion.
La vojo de antikvaj reĝoj tion belege atingis.
Junuloj kaj plenkreskuloj sekvis ĝin.
Sed, iam ĝi ankaŭ ne taŭgas.
Sciante harmonion, se oni ĉasus ĝin sen sindeteni per etiketo, ankaŭ tio ne taŭgas.

學而 I:13

有子曰:
信近於義, 言可復也.
恭近於禮, 遠恥辱也.
因不失其親, 亦可宗也.

Youzi diris:
Se iu promesas laŭ justeco, tiam lia diraĵo estas ripetinda.
Se iu respektas laŭ etiketo, tiam li forigas honton kaj malgloron.
Oni tenu sin ĉe iu, kiu estas intiminda kaj ankaŭ imitinda.

學而 I:14

子曰:
君子食無求飽, 居無求安,
敏於事, 而慎於言,
就有道而正焉,
可為好學也已.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo manĝas ne por kontentigi sian apetiton, kaj loĝas ne por ĝui sian korpan komforton.
Li estas lerta je laboro kaj zorgema je parolo.
Li sekvas justulojn por sin rektigi.
Tia homo ja estas lernema.

學而 I:15

子貢曰: 貧而無諂, 富而無驕.
何如?

子曰:
可也.
未若貧而樂, 富而好禮者也.

子貢曰:
詩云: 如切如磋, 如琢如磨.
其斯之謂與?

子曰:
賜也, 始可與言詩已矣,
告諸往, 而知來者.

Zigong diris:
Pri tiuj, kiu estas malriĉa sed ne flatas,
Kaj kiu estas riĉa sed ne fieras,
Kiel vi opinias?

Konfuceo diris:
Ili estas bonaj,
Sed ne estas tiel bonaj kiel tiuj, kiu estas malriĉa sed gajas,
Kaj kiu estas riĉa sed ĝentilas.

Zigong diris:
La Libro de Poezio diris,
Sinplibonigi estas kiel tranĉi ostojn kaj fajli kornojn,
Kaj kiel rafini jadojn kaj poluri ŝtonojn.
Tio similas al kion vi ĵus diris, ĉu ne?

Konfuceo diris:
Mia Si (Zigong), mi ekpovas diskuti kun vi pri la Poezio!
Vi jam scias la sekvaĵon de tio, kion mi diras al vi.

學而 I:16

子曰:
不患人之不己知,
患不知人也.

Konfuceo diris:
Ne maltrankviliĝu se aliuloj ne konas vin,
Anstataŭe maltrankviliĝu ĉar vi ne konas ilin bone.

為政第二 (Ĉapitro 2 - Weizheng)

為政 II:1

子曰:
為政以德, 譬如北辰,
居其所, 而眾星共之.

Konfuceo diris:
Tiu, kiu administras per virto, similas al la polusa stelo,
Tiu restas tie, dum aliaj steloj ĝin ĉirkaŭas.

為政 II:2

子曰:
詩三百, 一言以蔽之,
曰: 思無邪.

Konfuceo diris:
La Libro de Poezio enhavas tricent versaĝojn.
Unuvorte, ili estas pri
Sen malvirta penso.

為政 II:3

子曰:
道之以政, 齊之以刑,
民免而無恥.
道之以德, 齊之以禮,
有恥且格.

Konfuceo diris:
Gviditaj per leĝo, kaj ordigitaj per puno,
La popolo emas eviti tiujn sen senco de honto.
Se gviditaj per virto, kaj ordigitaj per etiketo,
La popolo emas honti kaj sinteni.

為政 II:4

子曰:
吾十有五而志於學,
三十而立,
四十而不惑,
五十而知天命,
六十而耳順,
七十而從心所欲, 不踰矩.

Konfuceo diris:
Je la aĝo de dek kaj kvin jaroj, mi aspiris studi;
Trideke, mi sendependis;
Kvardeke, mi havis neniom da duboj;
Kvindeke, mi eksciis la ĉielan dekreton;
Sesdeke, mi aŭskultis trankvile;
Sepdeke, mi faris ĉion laŭ mia volo, sen erare.

為政 II:5

孟懿子問孝.
子曰: 無違.

樊遲御.
子告之曰:
孟孫問孝於我.
我對曰: 無違.
樊遲曰: 何謂也?

子曰:
生, 事之以禮;
死, 葬之以禮, 祭之以禮.

Mengyizi demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris: Ne kontraŭu.

Poste, Fanchi veturigis por li.
Konfuceo diris al li:
Mengsun demandis al mi pri fila pieco.
Mi respondis: Ne kontraŭu.
Fanchi demandis: Kion tiu signifas?

Konfuceo diris:
Dum gepatroj vivas, servu ilin kun respekto.
Post ili mortis, enterigu ilin laŭ la rito kaj kultu laŭ la rito.

為政 II:6

孟武伯問孝.
子曰:
父母唯其疾之憂.

Mengwubo demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris:
Gepatroj tro trankviliĝas pri malsano de siaj gefiloj.

為政 II:7

子游問孝.
子曰:
今之孝者, 是謂能養.
至於犬馬, 皆能有養.
不敬, 何以別乎?

Ziyou demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris:
Nuntempe, fila pieco signifas nur vivtenon al gepatroj.
Eĉ hundojn kaj ĉevalojn oni vivtenas.
Sen respekto, kio estas la diferenco?

為政 II:8

子夏問孝.
子曰:
色難.
有事, 弟子服其勞;
有酒食, 先生饌.
曾是以為孝乎?

Zixiao demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris:
Estas malfacile je la mieno.
Kiam io farendas, tion faru la junuloj;
Kiam ekzistas manĝaĵo kaj drinkaĵo, tiojn ĝuu la maljunuloj.
Ĉu tiuj estas konsiderataj kiel fila pieco?

為政 II:9

子曰:
吾與回言終日,
不違, 如愚.
退而省其私,
亦足以發.
回也不愚!

Konfuceo diris:
Kiam mi parolas kun Hui tuttage,
Neniam li kontraŭas min, kvazaŭ ke li estus stulta.
Post lia reiro, inspektinte lian vivon,
Mi trovas, ke li bone disvolvas de mia diro.
Hui ja estas ne stulta!

為政 II:10

子曰:
視其所以,
觀其所由,
察其所安,
人焉廋哉?
人焉廋哉?

Konfuceo diris:
Vidu lian agon;
Observu lian motivon;
Kontrolu lian kontenton;
Kiel oni povas kaŝi sin?
Kiel oni povas kaŝi sin?

為政 II:11

子曰:
溫故而知新,
可以為師矣.

Konfuceo diris:
Kiu revuas sian scion kaj gajnas ion novan,
Tiu taŭgas esti instruisto.

為政 II:12

子曰:
君子不器.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo ne estas ilo.

為政 II:13

子貢問君子.
子曰:
先行其言, 而後從之.

Zigong demandis pri ĝentilulo.

Konfuceo diris:
Li agas antaŭ ol li parolas, kaj poste parolas laŭ sia ago.

為政 II:14

子曰:
君子周而不比,
小人比而不周.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo ampleksas sed ne dispartigas.
Malĝentilulo dispartigas sed ne ampleksas.

為政 II:15

子曰:
學而不思則罔,
思而不學則殆.

Konfuceo diris:
Lerni sen pensi estas perdo de laboro,
Pensi sen lerni estas danĝere.

為政 II:16

子曰:
攻乎異端, 斯害也已.

Konfuceo diris:
Studi heteredokson estas danĝere.

為政 II:17

子曰:
由, 誨女知之乎?
知之為知之,
不知為不知,
是知也.

Konfuceo diris:
Ĉu mi diru al vi pri scio, You?
Diru, ke vi scias, kiam vi scias.
Diru, ke vi ne scias, kiam vi ne scias.
Tiu estas vera scio.

為政 II:18

子張學干祿.
子曰:
多聞闕疑, 慎言其餘,
則寡尤.
多見闕殆, 慎行其餘,
則寡悔.
行寡尤, 言寡悔,
祿在其中矣.

Zizhang studis por gajni honorarion.
Konfuceo diris:
Aŭskultu multe, retenu dubojn, kaj zorge diru la ceterajn.
Tiel vi havos malmulte da plendo.
Rigardu multe, retenu necertojn, kaj zorge faru la ceterajn.
Tiel vi havos malmulte da pento.
Fari kun malmulte da plendo kaj diri kun malmulte da pento,
Tiel venos nature honorario.

為政 II:19

哀公問曰: 何為, 則民服?

孔子對曰:
舉直, 錯諸枉,
則民服;
舉枉, 錯諸直,
則民不服.

Aigong demandis: Kiel fari, por ke la popolo obeas?
Konfuceo respondis:
Antaŭenigi la rektulojn kaj flankigi la malrektulojn;
Tiel la popolo obeas.
Antaŭenigi la malrektulojn kaj flankigi la rektulojn;
Tiel la popolo ne obeas.

為政 II:20

季康子問:
使民敬, 忠以勸,
如之何?
子曰:
臨之以莊, 則敬;
孝慈, 則忠;
舉善而教不能, 則勸.

Jikangzi demandis:
Por igi la popolon respektemaj, lojalaj, kaj eĉ plibonigaj,
Kiel fari?
Konfuceo diris:
Proksimiĝu al la popolo digne; ili fariĝos respektemaj.
Estiĝu mem fila al gepatroj kaj bonkora al ĉiuj; la popolo fariĝos lojalaj.
Antaŭenigi la bonulojn kaj instrui la malkapablulojn; la popolo fariĝos plibonigaj.

為政 II:21

或謂孔子曰:
子奚不為政?
子曰:
書云: 孝乎惟孝,
友于兄弟, 施於有政.
是亦為政, 奚其為為政?

Iu demandis Konfuceon:
Majstro, kial vi ne administras en registaro?
Konfuceo diris:
La Libro de Historio diras:
"Fileco signifas filan piecon al gepatroj,
Fratecon al gefratoj, kaj influon al la registoj."
Tiamaniere, oni kvazaŭ adminstrus en registaro.
Kial, do, oni necesas esti en la registaro?

為政 II:22

子曰:
人而無信, 不知其可也.
大車無轅, 小車無軏,
其何以行之哉?

Konfuceo diris:
Mi ne pensas, ke homo sen fidelo taŭgas.
Tiu similas al ĉaro sen jugo, aŭ ĉareto sen jugaĵo.
Kiel povas oni veturi per ĝi?

為政 II:23

子張問:
十世可知也?
子曰:
殷因於夏禮;
所損益, 可知也.
周因於殷禮;
所損益, 可知也.
其或繼周者;
雖百世, 可知也.

Zizhang demandis:
Ĉu eblas scii aferojn post dek generacioj?
Konfuceo diris:
Yin sekvis la reuglaron de Xia Dinastio;
La forigoj kaj aldonoj estis konataj.
Zhou sekvas la reuglaron de Yin Dinastio;
La forigoj kaj aldonoj estas konataj.
Sammaniere, la aferoj de tiu, kiu sekvos Zhou Dinastio,
Kvamkam post cent generacioj, estos konataj.

為政 II:24

子曰:
非其鬼而祭之, 諂也.
見義不為, 無勇也.

Konfuceo diris:
Estas flate, se oni kultas spiriton, al kiu oni ne rilatas.
Estas senkuraĝe, se oni ne faras tion, kion li vidas justa.