述而第七 (Ĉapitro 7 - Shuer)

述而 7-1

子曰:
"述而不作, 信而好古,
竊比於我老彭."

Konfuceo diris,
"Mi transdiras sed ne verkas. 
Mi kredas kaj ŝatas antikvaĵojn.
Mi komparu min kiel Lao Peng*."

* Virtua oficisto de Yin-Shang Dinastio (ĉ. 1600-1100 A.K.), kiu havis grandan respekton al antikvaĵoj.

---

述而 7-2

子曰:
"默而識之, 學而不厭,
誨人不倦, 何有於我哉?"

Shuer 7-2

Konfuceo diris,
"Silente koni novajn aferojn,
Sensate lerni novajn sciojn,
Senlace instrui studentojn,
Kia malfacilo estas por mi?"

---

述而 7-3

子曰:
"德之不修, 學之不講,
聞義不能徏, 不善不能改,
是吾憂也."

Shuer 7-3

Konfuceo diris,
"Virto ne kulturiĝi, lernado ne eksplikiĝi,
Ne ebli sekvi la aŭditan justecon, kaj ne ebli ĝustigi la malbonon,
Estas miaj zorgoj."

---

雍也第六 (Ĉapitro 6 - Yongye)

雍也 6-1

子曰: "雍也, 可使南面."
仲弓問子桑伯子, 子曰: "可也, 簡."
仲弓曰: "居敬而行簡, 以臨其民, 不亦可乎?
居簡而行簡, 無乃太簡乎?"
子曰: "雍之言然也."

Yonge 6-1

Konfuceo diris,
"Yong*, oni povas komisii al vi regi la landon."

Zhonggong* demandis pri Zisang Bozi; li diris,
"Ankaŭ povas al li. Li estas simpla."

Zhonggong diris,
"Ĉu ne ankaŭ bonas, ke oni regas la popolon kun respektema koro kaj simpla ago?
Se oni estas simplaj kaj en la koro kaj en la ago, ĉu tio ne estas troa en simpleco?"

Konfuceo diris,
"Vi pravas, Yong."

* Ran Yong

雍也 6-2

哀公問: "弟子熟為好學?"
孔子對曰: "有顏回者好學,
不遷怒, 不貳過, 不幸短命死矣!
今也則亡, 未聞好學者也."

Yonge 6-2

Aigong demandis,
"Kiu el viaj disĉiploj esas plej lernema?

Konfuceo respondis,
"Estis Yan Hui, kiu estis plej lernema.
Li ne transdois koleron al alia, ne ripetis sian eraron.
Bedaŭrinde, li jam mortis mallongviva!
Nuntempe neniu estas tiel lernema, apenaŭ laŭ mia scio."

雍也 6-3

子華使於齊, 冉子為其母請粟.
子曰: "與之釜."
請益, 曰: "與之庾."
冉子與之粟五秉.
子曰: 赤之適齊也, 乘肥馬, 衣輕裘.
吾聞之也: 君子周急不繼富."
原思為之宰, 與之粟九百. 辭.
子曰: "毋! 以與爾鄰里鄉黨也!"

Yonge 6-3

Zihua estis komisiita al Qi-lando, Ran Qiu petis grenon por lia patrino.
Konfuceo diris, "Donu al ŝi 64 litrojn"
Li petis iom pli; "Donu al ŝi 24 litrojn pli," diris la Majstro.
Ran Qiu tamen donis al ŝi 8,000 litrojn.

Konfuceo diris,
"Chi* veturis al Qi-lando per grasa ĉevalo kaj sin vestis en malpeza peltaĵo.
Mi aŭdas, ke ĝentilulo helpas la senhavulojn kaj ne la riĉulojn.

Kiam Yuansi administris por la la Kong-Familio, Kongfuceo donis al li 9,000 litrojn.
Sed li rifuzis. Konfuceo diris,
"Ne rifuzu! Vi povus dividi ĝin kun viaj najbaroj en la vilaĝo!"

* Zihua

雍也 6-4

子謂仲弓曰: "犁牛之子, 騂且角, 雖欲勿用, 山川其舍諸?"

Yonge 6-4

Konfuceo parolis pri Zhonggong,
"La ido de plugbovo havas ruĝbrunan hararon kaj bonformajn kornojn.
Kvankam oni volus ne uzi ĝin kiel oferaĵon, ĉu la dioj de montoj kaj riveroj forlasus ĝin?"

雍也 6-5

子曰: "回也, 其心三月不違仁, 其餘, 則日月至焉而已矣."

Yonge 6-5

Konfuceo diris,
Tia estas Yan Hui, kies koro dum tri monatoj ne deflankiĝas de bonkoreco.
Aliaj miaj diciploj povas tiel fari nur dum tago aŭ monato."

雍也 6-6

季康子問: "仲由可使從政也與?" 子曰: "由也果, 於從政乎何有?"
曰: "賜也可使從政也與?" 曰: "賜也逹, 於從政乎何有?"
曰: "求也可使從政也與?" 曰: "求也藝, 於從政乎何有?"

Yonge 6-6

Jikangzi demandis: "Ĉu Zhong You taŭgas esti oficisto en registaro?"
Konfuceo diris: "You estas rezoluta. Kia malfacilo estas por li?"

Demandis: "Ĉu Duanmu Si taŭgas esti oficisto en registaro?"
Diris: "Si estas prudenta. Kia malfacilo estas por li?"

Demandis: "Ĉu Ran Qiu taŭgas esti oficisto en registaro?"
Diris: "Qiu estas diverstalenta. Kia malfacilo estas por li?"

雍也 6-7

季氏使閔子騫為費宰. 閔子騫曰:
"善為我辭焉, 如有復我者, 則吾必在汶上矣."

Yonge 6-7

Estro de la Ji-faminio sendis iun peti Min Ziqian kiel ĉefo de la Bi-gubernio. Min Ziqian diris,
Bonvolu ĝentile refuzi por mi. Se li repetos poste, do mi nepre foriros al la nordo de Rivero Wen.

雍也 6-8

伯牛有疾, 子問之. 自牖執其手曰:
"亡之, 命矣夫!
斯人也, 而有斯疾也!
斯人也, 而有斯疾也!"

Boniu estis malsana. Konfuceo vizitis lin. Tenante lian manon tra la fenestro, li diris,
"Li estas mortonta, ĉu tio estas lia sorto?
Kial tiu homo havas tian malsanon!
Kial tiu homo havas tian malsanon!"

雍也 6-9

子曰:
賢哉回也!
一簞食, 一瓢飲, 在陋巷,
人不堪其憂, 回也不改其樂.
賢哉回也!

Yongye 6-9

Konfuceo diris,
"Kia virta estas Hui!
Kun korbo da manĝaĵo kaj kukurbo da trinkaĵo, ĉe aĉa strateto,
Tiajn malfacilojn aliuloj ne povas elteni, li tamen neniel ŝanĝas sian ĝojon.
Kia virta estas Hui!"

雍也 6-10

冉求曰: "非不說子之道, 力不足也."
子曰: "力不足者, 中道而廢, 今女畫."

Yongye 6-10

Ran Qiu diris: "Ne via doktrino malplaĉas al mi, sed mia forto nesufiĉas.
Konfuceo diris: "Tiu, kies forto ne sufiĉas, forlasas mezvoje; sed nun vi limigas vin mem."


雍也 6-11

子謂子夏曰:
女為君子儒, 無為小人儒.

Konfuceo diris al Zixia,
Estu ĝentilula klerulo, ne estu etanimula klerulo.

雍也 6-12

子游為武城宰, 子曰: "女得人焉爾乎?"
曰: "有澹臺滅明者, 行不由徑, 非公事, 未嘗至於偃之室也."

Yongye 6-12

Kiam Ziyou estis estro de Wucheng Urbo, konfuceo diris al li, "Ĉu vi trovis bonulon tie?"
Li respondis, "Estas iu moniĝi Tantai Mieming, kiu niniam iras malĝustan vojon
Kaj kiu neniam eniras mian oficejon escepte por publika afero."

雍也 6-13

子曰: "孟之反不伐, 奔而殿, 將入門, 策其馬, 曰: '非敢後也, 馬不進也!'"

Yongye 6-13

Konfuceo diris, "Meng Zhifan ne fanfaronas. Li restis ĉe la manlantaŭ parto dum retreto.
Enironte la pordegon, li stimulis antaŭen sian ĉevalon kaj diris,
'Ne ĉar mi kuraĝis resti malantaŭe, sed ĉar mia ĉevalo ne antaŭeniris!'"

雍也 6-14

子曰: "不有祝鮀之佞, 而有宋朝之美, 難乎免於今之世矣."

Yongye 6-14

Konfuceo diris, "Sen la elokvento de Predikist Tuo, nur havanta la belecon de Princo Zhao de Song-regno,
Oni ankoraŭ ne eblas eviti malfeliĉon en tiu ĉi tempo."

雍也 6-15

子曰: "誰能出不由戶? 何莫由斯道也?"

Yongye 6-15

Konfuceo diris,
"Kiu povas eliri ne tra la pordo?
Kial ne iru laŭ la vojo?"

雍也 6-16

子曰: "質勝文則野, 文勝質則史.
文質彬彬, 然後君子."

Yongye 6-16

Konfuceo diris,
"Kun kvalito superi ornamon, tiu estas sovaĝulo.
Kun ornamo superi kvaliton, tiu estas pedanto.
Kun kvalito kaj ornamo bonmiksitaj, tiu estas ĝentilulo.

雍也 6-17

子曰: "人之生也直, 罔之生也幸而免."

Yongye 6-17

Konfuceo diris,
"Homo vivas pro sia honesto.
Malhonestulo vivas laŭ sia fortuno."

雍也 6-18

子曰: "知之者不如好之者. 好之者不如樂之者."

Yongye 6-18

Konfuceo diris,
"Tiu, kiu konas la veron, ne egalas al tiu, kiu amas ĝin.
Kaj tiu, kiu amas ĝin, ne egalas al tiu, kiu ĝuas ĝin."

雍也 6-19

子曰: "中人以上, 可以語上也; 中人以下, 不可以語上也."

Yongye 6-19

Konfuceo diris,
"Al tiuj, kiuj estas super la mezo, vi povas diri pri la altegaĵo;
al tiuj, kiuj estas sub la mezo, vi ne povas diri pri la algegaĵo."

雍也 6-20

樊遲問知. 子曰:
"務民之義, 敬鬼神而遠之, 可謂知矣."
問仁. 曰:
"仁者先難而後獲, 可謂仁矣."

Yongye 6-20

Fan Chi demandis pri saĝo. Konfuceo diris,
"Faru tion, kio postulas al homo,
Kaj respektu spiritojn kaj diojn sed nur fore.
Tio estas saĝo."

Demandis pri bonkoro. Konfuceo diris,
"Bonkorulo faras malfacilaĵojn antaŭ aliaj,
Sed ricevas rikoltojn post ili.
Tio estas bonkoro."

雍也 6-21

子曰:
"知者樂水, 仁者樂山.
知著動, 仁者靜.
知者樂, 仁者壽."

Yongye 6-21

Konfuceo diris,
"Saĝuloj ĝuas akvon kaj la bonkoruloj ĝuas monton.
Saĝuloj estas agemaj kaj la bonkoruloj estas trankvilemaj.
Saĝuloj estas feliĉaj kaj bonkoruloj estas longvivaj."

雍也 6-22

子曰:
"齊一變, 至於魯;
魯一變, 至於道."

Yongye 6-22

Konfuceo diris,
"Per unu ŝanĝo, Qi povas atingi la staton de Lu;
Kaj per unu ŝanĝo, Lu povas atingi la staton de ĝusta vojo."

雍也 6-23

子曰:
觚不觚, 觚哉! 觚哉!"

Yongye 6-23

Konfuceo diris,
"La formo de gu-o* ne aspektas kiel gu-o por rito.
Kia gu-o! Kia gu-o!"* malgranda vin-ujeto uzata en rito.

雍也 6-24

宰我問曰:
"仁者, 雖告之曰: '井有仁焉.'
其從之也?"
子曰:
"何為其然也?
君子可逝也, 不可陷也.
可欺也, 不可罔也."

Yongye 6-24

Zaiwo demandis,
"Ĉu bonkorulo, ekaŭdinte, ke estas homo en la puto,
sekvas kaj eniras en la puton?"
Konfuceo diris,
"Kial li faras tiel?
Ĝentilulo eble irus tien, sed li ne eniras.
Li eble estus trompita, sed li ne enfalas."

雍也 6-25

子曰:
"君子博學於文, 約之以禮,
亦可以弗畔矣夫!"

Yongye 6-25

Konfuceo diris,
"Ĝentilulo studas literaturon vaste,
Kaj sinregas per etiketo,
Tiel li povas ne devojiĝi.

雍也 6-26

子見南子, 子路不說.
夫子矢之曰:
"予所否者, 天厭之! 天厭之!"

Yongye 6-26

Konfuceo renkontis kun Nanzi*. Zilu malĝojis pri tio.
Konfuceo ĵuris,
"Se mi miskondutus ion, Ĉielo forlasu min! Ĉielo forlasu min!"* Edzino de Duko Ling de Regno Wei.

雍也 6-27

子曰:
"中庸之為德也, 其至矣乎! 民鮮久矣!"

Yongye 6-27

Konfuceo diris,
"La mezo kiel virto estas vere bonega!
Jam longe ĝi mankas al la popolo!"

雍也 6-28

子貢曰:
"如有博施於民, 而能濟眾, 何如? 可謂德乎?"
子曰:
"何事於仁, 必也聖乎! 堯舜其猶病諸!
夫仁者, 己欲立而立人, 己欲達而達人.
能近取譬, 可謂仁之方也已."

Yongye 6-28

Zigong diris,
"Se oni malavare donas al popolo kaj helpas la amason.
Kiel vi pensas pri li? Ĉu li estas virtulo?

Konfuceo diris,
"Tiu ne nur estas bonkorulo. Li nepre estas saĝulo!
Eĉ saĝuloj kiel Yao kaj Shun havus malfacilon tiom fari!
Bonkorulo starigas aliajn kiel li mem volas stari,
kaj atingigas aliajn kiel li mem volas atingi.
La kapablo disvastigi de memkorpo al aliaj estas metodo de bonkoro."

公冶長第五 (Ĉapitro 5 - Gongzhi)

公冶長 V:1

子謂公冶長,
可妻也,
雖在縲絏之中, 非其罪也.
以其子妻之.

Konfuceo diris pri Gongye Chang,
Al li povas edzinigi la filinon;
Kvamkam li estis enkarcerigita antaŭe, sed pri tiu li ne estis kulpa.
Sekve Konfuceo edzinigis sian filinon al li.

公冶長 V:2

子謂南容,
邦有道, 不廢;
邦無道, 免於刑戮.
以其兄之子妻之.

Konfuceo diris pri Nan Rong,
En lando bone regita, li ne estos neglektita;
En lando malbone regita, li ne estos persekutita.
Sekve Konfuceo edzinigis filinon de sia frato al li.

公冶長 V:3

子謂子賤,
君子哉若人!
魯無君子者, 斯焉取斯?

Konfuceo diris pri Zijian,
Kia ĝentilulo li estas!
Se ne ekzistus ĝentilulo en Lu, kiel povus li gajni tian virton?

公冶長 V:4

子貢問曰:
賜也何如?
子曰: 女器也.
曰: 何器也?
曰: 瑚璉也.

Zigong demandis:
Kia homo vi pensas pri mi?
Konfuceo diris: Vi estas ujo.
Demandis: Kia ujo?
Respondis: Ujo ornamita per jado.

公冶長 V:5

或曰:
雍也, 仁而不佞.
子曰:
焉用佞?
禦人以口給, 層憎於人.
不知其仁, 焉用佞?

Iu diris,
Ran Yong estas bonkora sed ne elokventa.
Konfuceo diris:
Kial li bezonas elokventon?
Lukti per akra elparolo, ofte gajnis malamon.
Mi ne scias ĉu li estas bonkora, sed kial li bezonas elokventon?

公冶長 V:6

子使漆雕開仕.
對曰: 吾斯之未能信.
子說.

Konfuceo volis, ke Qidiao Kai gajnas oficon.
Li respondis: Tion mi ankoraŭ ne memfidas.
Konfuceo ĝojis.

公冶長 V:7

子曰:
道不行, 乘桴浮於海,
從我者, 其由與?
子路聞之喜.
子曰:
由也, 好勇過我,
無所取材.

Konfuceo diris:
Mia vojo venkas nenien, mi ŝvebu floson sur maron,
Vojaĝos kun mi, ĉu Zhongyou?
Zilu (Zhongyou) ĝojis aŭdinte tion.
Konfuceo diris:
Zhongyou, vi estas pli kuraĝa ol mi,
Sed mankas al vi bonjuĝo.

公冶長 V:8

孟武伯問: 子路仁乎?
子曰: 不知也.
又問.
子曰:
由也, 千乘之國,
可使治其賦也;
不知其仁也.

求也何如?
子曰:
求也, 千室之邑, 百乘之家,
可使為之宰也;
不知其仁也.

赤也何如?
子曰:
赤也, 束帶立於朝,
可使與賓客言也;
不知其仁也.

Meng Wubo demandis: Ĉu Zilu estas bonkora?
Konfuceo diris: Mi ne scias.
Li demandis ree.
Konfuceo diris:
Zhongyou (Zilu), en lando de mil militoĉaroj,
Povas regi la armeon.
Sed mi ne scias lian bonkorecon.

Kia estas Ran Qiu?
Konfuceo diris:
Qiu, en urbo de mil domoj aŭ klano de cent militoĉaroj,
Povas esti reganto.
Sed mi ne scias lian bonkorecon.

Kia estas Gongxi Chi?
Konfuceo diris:
Chi, en ceremonia vesto ĉe la korto,
Povas interparoli kun gastoj.
Sed mi ne scias lian bonkorecon.

公冶長 V:9

子謂子貢曰:
女與回也熟愈?
對曰:
賜也何敢望回!
回也聞一以知十,
賜也聞一以知二.
子曰:
弗如也, 吾與女弗如也.

Konfuceo diris al Zigong:
Inter vi kaj Hui, kiu estas pli kapabla?
Li respondis:
Kiel kuraĝas mi kompari kun li!
Hui konas dek aferojn je aŭdi unu,
Mi konas nur du je aŭdi unu.
Konfuceo diris:
Malpli, mi kaj vi estas malpli kapablaj ol li.

公冶長 V:10

宰予晝寢.
子曰:
朽木不可雕也,
糞土之牆, 不可杇也.
於予與何誅!
子曰:
始吾於人也,
聽其言而信其行;
今吾於人也,
聽其言而觀其行.
於予與改是!

Zai Yu dormis dum tago.
Konfuceo diris:
Putra ligno ne skulpteblas,
Kota muro ne surŝmireblas.
Al Yu, kial riproĉas?
Konfuceo diris:
Komence, pri homo
Aŭdinte lian diron, mi kredas lian agon;
Nuntempe, pri homo
Aŭdinte lian diron, mi ankaŭ vidas lian agon.
Pro Yu, mi faris tian ŝanĝon.

公冶長 V:11

子曰:
吾未見剛者!
或對曰: 申棖.
子曰:
棖也慾, 焉得剛?

Konfuceo diris:
Mi ne vidas firman homon!
Iu kontraŭis: Shen Chang.
Konfuceo diris:
Chang estas homo dezirega, kial estas li firma?

公冶長 V:12

子貢曰:
我不欲人之加諸我也,
吾亦欲無加諸人.
子曰:
賜也, 非爾所及也!

Zigong diris:
Kion mi ne volas aliulo faras al mi,
Tion mi ankaŭ volas ne fari al li.
Konfuceo diris:
Shi (Zigong), tion vi ne atingas.

公冶長 V:13

子貢曰:
夫子之文章,
可得而聞也;
夫子之言性與天道,
不可得而聞也.

Zigong diris:
Pri arto kaj literaturo de la Majstro,
Ni povas facile aŭdi kaj lerni;
Pri homa naturo kaj ĉiela vojo de lia diskurso,
Ni ne povas tiel facile aŭdi kaj lerni.

公冶長 V:14

子路有聞,
未之能行,
唯恐有聞.

Kiam Zilu aŭdis kaj lernis ion,
Kion li ankoraŭ ne eblas praktiki,
Li timis aŭdi kaj lerni alian plu.

公冶長 V:15

子貢問曰:
孔文子何以謂之文也?
子曰:
敏而好學,
不恥下問,
是以謂之文也.

Zigong demandis:
Kial Kong Wenzi gajnis la titolon Wen?
Konfuceo diris:
Li estis lerta kaj lernema,
Kaj ne hontis demandi malsuperulojn.
Tial oni nomis lin Wen post lia morto.

公冶長 V:16

子謂子產:
有君子之道四焉:
其行己也恭,
其事上也敬,
其養民也惠,
其使民也義.

Konfuceo diris pri Zichan:
Li havis kvar ecojn de ĝentilulo:
Lia memkondukto estis humila,
Lia servo al superulo estis respekta,
Lia helpo al popolo estis favora,
Lia ordono al popolo estis justa.

公冶長 V:17

子曰:
晏平仲善與人交,
久而敬之.

Confuceo diris:
Yan Pingzhong bonis je amikiĝado,
Longtempe li respektis amikojn.

公冶長 V:18

子曰:
臧文仲居蔡,
山節藻梲,
何如其知也?

Konfuceo diris:
Zhang Wenzhong konservis testudon en domo,
Kun montformaj korbeloj kaj algo-pentritaj kolonetoj, tian nur reĝo rajtas havi.
Kial lia intelekto estas tia?

公冶長 V:19

子張問曰:
令尹子文, 三仕為令尹, 無喜色;
三已之, 無慍色.
舊令尹之政, 必以告新令尹.
何如?
子曰: 忠矣.
曰: 仁矣乎?
曰: 未知, 焉得仁?

崔子弒齊君,
陳文子有馬十乘, 棄而違之.
至於他邦, 則曰:
猶吾大夫崔子也! 違之.
之一邦, 則又曰:
猶吾太夫崔子也! 違之.
何如?
子曰: 清矣!
曰: 仁矣乎?
曰: 未知, 焉得仁?

Zizhang demandis:
Ministro Ziwen trifoje enoficiĝis, li ne montris ĝojon;
Trifoje li estis eloficigita, li ne montris malĝojon.
Pri polico dum lia administrado, li nepre sciigis la novan ministron.
Kiel vi pensas pri li?
Konfuceo diris: Li estis lojala!
Demandis: Ĉu li estis bonkora?
Respondis: Mi ne scias. Kiel li estais bonkora?

Kiam Cuizi mortigis la reĝidon de Qi,
Kvankam Chen Wenzi havis kvardek ĉevalojn,
Li forlasis ĉion kaj iris al alilando.
Atinginte, li diris: Oficistoj ĉi tie similas al Cuizi. Kaj li foriris.
Gxis alia lando, li diris: Oficistoj ĉi tie similas al Cuizi. Kaj li foriris.
Kiel vi pensas pri li?
Konfuceo diris: Li estis pura!
Demandis: Ĉu li estis bonkora?
Respondis: Mi ne scias. Kiel li estis bonkora?

公冶長 V:20

季文子三思而後行.
子聞之, 曰:
再, 斯可矣!

Ji Wenzi pensis trifoje, kaj poste agis.
Konfuceo aŭdis tion kaj diris:
Pensi dofoje sufiĉas!

公冶長 V:21

子曰：
甯武子, 邦有道, 則知;
邦無道, 則愚.
其知可及也;
其愚不可及也.

Konfuceo diris:
Kiam la lando estis en bona ordo, Ning Wuzi agas kiel saĝulo;
Kiam la lando estis en malordo, li agas kvazaŭ stultulo.
Aliuloj povus egali lian saĝecon,
Sed ili ne povas egali lian stultecon.

公冶長 V:22

子在陳曰:
歸與! 歸與!
吾黨之小子狂簡,
斐然成章,
不知所以裁之.

Kiam Konfuceo estis en Chen, li diris:
Mi revenu! Mi revenu!
La knaboj de mia lernejo estas ambiciaj kaj malpaciencaj.
Kvankam ili atingas bonan rezulton,
Ili ne scias memreteni.

公冶長 V:23

子曰：
伯夷, 叔齊不念舊惡,
怨是用希.

Konfuceo diris:
Boyi kaj Shuqi forgesemas antaŭan malbonon de aliuloj,
Tial indigno kontaŭ ili estas malmulta.

公冶長 V:24

子曰:
孰謂微生高直.
或乞醯焉,
乞諸鄰而與之.

Konfuceo diris:
Kiu diras, ke Weisheng Gao estas rekta?
Iu petis de li vinegaron,
Li petis de najbaro kaj donis tion al li.

公冶長 V:25

子曰:
巧言, 令色, 足恭,
左丘明恥之, 丘亦恥之.
匿怨而友其人,
左丘明恥之, 丘亦恥之.

Konfuceo diris:
Lertan diron, flatan vizaĝon, kaj troan respketon,
Zuo Qiuming hontis, ankaŭ mi hontas.
Kaŝi indignon al iu kaj amikiĝi kun li,
Zuo Qiuming hontis, ankaŭ mi hontas.

公冶長 V:26

顏淵, 季路侍.
子曰:
盍各言爾志?
子路曰:
願車馬, 衣輕裘, 與朋友共,
蔽之而無憾.
顏淵曰:
願無伐善, 無施勞.
子路曰:
願聞子之志.
子曰:
老者安之, 朋友信之, 少者懷之.

Yan Yuan kaj Jilu staris apude.
Konfuceo diris:
Kial ne vi ĉiu diru pri via volo.
Zilu (Jilu) diris:
Mi volas kunuzi miajn ĉaron, ĉevalon, veston, kaj peltajakon kun amikoj,
Kaj ne bedaŭri je ilia malbonigo.
Yan Yuan diris:
Mi volas ne fieri pri mia bono kaj ne fanfaroni mian meriton.
Zilu diris:
Kio estas Via volo?
Komforton al maljunuloj, fidon inter amikoj, kaj bonzorgon al maljunuloj.

公冶長 V:27

子曰:
已矣乎!
吾未見能見其過,
而內自訟者.

Konfuceo diris:
Jam ĝis fine!
Mi ankoraŭ ne vidas iun, kiu povas vidi sian kulpon,
Kaj ene mem akuzi.

公冶長 V:28

子曰:
十室之邑, 必有忠信如丘者焉,
不如丘之好學也.

Konfuceo diris:
En loko de dek domoj, nepre troviĝas homo honora kaj fidinda kiel mi,
Sed ne lernema kiel mi.

學而第一 (Ĉapitro 1 - Xue'er)

學而 I:1

子曰:
學而時習之, 不亦說乎?
有朋自遠方來, 不亦樂乎?
人不知而不慍, 不亦君子乎?

Konfuceo diris:
Lerni kun ofta ekzercado, ĉu ne estas agrable?
Venas amiko el malproksimo, ĉu ne estas afable?
Ĉu tiu ne estas ĝentilulo, kiu ne maltrankviliĝas estante nekonata de aliuloj?"

學而 I:2

有子曰:
其為人也孝弟, 而好犯上者, 鮮矣.
不好犯上, 而好作亂者, 未之有也.
君子務本, 本立而道生.
孝弟也者, 其為仁之本與?

Youzi diris:
Malofte ekzistas iu, kiu estas fila al la gepatroj kaj respekta al la pliaĝuloj, sed emas kontraŭi siajn superulojn.
Neniam ekzistas iu, kiu ne emas kontraŭi siajn superulojn, sed emas ribeli.
Ĝentilulo zorgas pri la radiko.
Kiam la radiko estas starigita, la vojo nature kreskas.
Fila pieco kaj respekto al pliaĝuloj estas la radiko de humaneco, ĉu ne?

學而 I:3

子曰:
巧言令色, 鮮矣仁.

Konfuceo diris:
Belaj vortoj kaj allogaj mienoj kutime ne temas pri bonkoro.

學而 I:4

曾子曰:
吾日三省吾身,
為人謀, 而不忠乎?
與朋友交, 而不信乎?
傳不習乎?

Zengzi diris:
Ĉiutage mi memekzamenas pri tri aferoj,
Ĉu mi estas ne fidela al tiu, por kiu mi laboras?
Ĉu mi estas ne kredinda al tiu, kun kiu mi amikiĝas?
Ĉu mi ne ekzercas tion, kion mi lernis de la instruinto?

學而 I:5

子曰:
道千乘之國,
敬事而信,
節用而愛人,
使民以時.

Konfuceo diris:
Kiu kondukas grandan landon kun mil militoĉaroj, tiu
Devas esti respektema al aferoj kaj fidinda,
Devas esti ŝparema kaj homama,
Kaj devas laborigi homojn je taŭga tempo.

學而 I:6

子曰:
弟子, 入則孝, 出則弟;
謹而信, 汎愛眾, 而親仁;
行有餘力, 則以學文.

Konfuceo diris:
Junulo devas esti bona filo hejme kaj respekta al pliaĝuloj eksterhejme.
Li devas esti zorgema kaj fidinda, plenkore ami homojn kaj klopodi por humaneco.
Farante tiel, se li havas pluan tempon kaj forton, li ekstudas literaturon.

學而 I:7
子夏曰:
賢賢, 易色;
事父母, 能竭其力;
事君, 能致其身;
與朋友交, 言而有信;
雖曰未學, 吾必謂之學矣.

Zixia diris:
Se iu zorgas pri virto anstataŭ pri ina ĉarmo,
Plejeble servas siajn gepatrojn,
Memkorpe laboras por la reĝo,
Kaj estas fidinda al amikoj,
Mi nepre diras, ke li estas lerninto,
Kvankam li neniam antaŭe iris al lernejo.

學而 I:8

子曰:
君子不重, 則不威,
學則不固;
主忠信;
無友不如己者;
過則勿憚改.

Konfuceo diris:
Se ĝentilulo ne havus dignon, li ne inspirus respekton;
Do tio, kion li studas, ne havus solidecon.
Prenu fidelon kaj sinceron kiel viaj gravaj principoj.
Havigu al vi neniajn amikojn, kiuj ne egalas al vi.
Se vi havas kulpon, ne hezitu korekti ĝin.

學而 I:9

曾子曰:
慎終, 追遠,
民德歸厚矣.

Zengzi diris:
Tiam, kiam oni donas ĝustan respekton al la mortinto,
Kaj rememoras siajn prapatrojn,
La moralo de popolo nature vekiĝas kaj altiĝas.

學而 I:10

子禽問於子貢曰:
夫子至於是邦也, 必聞其政;
求之與? 抑與之與?
子貢曰:
夫子溫, 良, 恭, 儉, 讓, 以得之;
夫子之求之也,
其諸異乎人之求之與.

Ziqin demandis al Zigong:
La majstro ĉiam estas konsultata pri la politiko de la landoj, kiujn li vizitas.
Ĉu li petas tiun laboron, aŭ ĉu oni donas ĝin al li?
Zigong respondis:
La majstro gajnas la laboron pro sia ĝentileco, bonkoreco, respektemo, ŝparemo, kaj modesteco.
Tia gajnado de la majstro malsimilas al la petado de aliuloj.

學而 I:11

子曰:
父在, 觀其志;
父歿, 觀其行.
三年無改於父之道,
可謂孝矣.

Konfuceo diris:
Observu ies ambicion, kiam lia patro estas viva,
Kaj observu lian konduton, kiam la patro estas mortinta.
Post tri jaroj, se li ne ŝanĝos la vojon de la patro,
Ni povos diri, ke li estas fila.

學而 I:12

有子曰:
禮之用, 和為貴.
先王之道, 斯為美,
小大由之. 有所不行.
知和而和, 不以禮節之, 亦不可行也.

Youzi diris:
Pri la aplikado de etiketo, oni plivaloras harmonion.
La vojo de antikvaj reĝoj tion belege atingis.
Junuloj kaj plenkreskuloj sekvis ĝin.
Sed, iam ĝi ankaŭ ne taŭgas.
Sciante harmonion, se oni ĉasus ĝin sen sindeteni per etiketo, ankaŭ tio ne taŭgas.

學而 I:13

有子曰:
信近於義, 言可復也.
恭近於禮, 遠恥辱也.
因不失其親, 亦可宗也.

Youzi diris:
Se iu promesas laŭ justeco, tiam lia diraĵo estas ripetinda.
Se iu respektas laŭ etiketo, tiam li forigas honton kaj malgloron.
Oni tenu sin ĉe iu, kiu estas intiminda kaj ankaŭ imitinda.

學而 I:14

子曰:
君子食無求飽, 居無求安,
敏於事, 而慎於言,
就有道而正焉,
可為好學也已.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo manĝas ne por kontentigi sian apetiton, kaj loĝas ne por ĝui sian korpan komforton.
Li estas lerta je laboro kaj zorgema je parolo.
Li sekvas justulojn por sin rektigi.
Tia homo ja estas lernema.

學而 I:15

子貢曰: 貧而無諂, 富而無驕.
何如?

子曰:
可也.
未若貧而樂, 富而好禮者也.

子貢曰:
詩云: 如切如磋, 如琢如磨.
其斯之謂與?

子曰:
賜也, 始可與言詩已矣,
告諸往, 而知來者.

Zigong diris:
Pri tiuj, kiu estas malriĉa sed ne flatas,
Kaj kiu estas riĉa sed ne fieras,
Kiel vi opinias?

Konfuceo diris:
Ili estas bonaj,
Sed ne estas tiel bonaj kiel tiuj, kiu estas malriĉa sed gajas,
Kaj kiu estas riĉa sed ĝentilas.

Zigong diris:
La Libro de Poezio diris,
Sinplibonigi estas kiel tranĉi ostojn kaj fajli kornojn,
Kaj kiel rafini jadojn kaj poluri ŝtonojn.
Tio similas al kion vi ĵus diris, ĉu ne?

Konfuceo diris:
Mia Si (Zigong), mi ekpovas diskuti kun vi pri la Poezio!
Vi jam scias la sekvaĵon de tio, kion mi diras al vi.

學而 I:16

子曰:
不患人之不己知,
患不知人也.

Konfuceo diris:
Ne maltrankviliĝu se aliuloj ne konas vin,
Anstataŭe maltrankviliĝu ĉar vi ne konas ilin bone.

為政第二 (Ĉapitro 2 - Weizheng)

為政 II:1

子曰:
為政以德, 譬如北辰,
居其所, 而眾星共之.

Konfuceo diris:
Tiu, kiu administras per virto, similas al la polusa stelo,
Tiu restas tie, dum aliaj steloj ĝin ĉirkaŭas.

為政 II:2

子曰:
詩三百, 一言以蔽之,
曰: 思無邪.

Konfuceo diris:
La Libro de Poezio enhavas tricent versaĝojn.
Unuvorte, ili estas pri
Sen malvirta penso.

為政 II:3

子曰:
道之以政, 齊之以刑,
民免而無恥.
道之以德, 齊之以禮,
有恥且格.

Konfuceo diris:
Gviditaj per leĝo, kaj ordigitaj per puno,
La popolo emas eviti tiujn sen senco de honto.
Se gviditaj per virto, kaj ordigitaj per etiketo,
La popolo emas honti kaj sinteni.

為政 II:4

子曰:
吾十有五而志於學,
三十而立,
四十而不惑,
五十而知天命,
六十而耳順,
七十而從心所欲, 不踰矩.

Konfuceo diris:
Je la aĝo de dek kaj kvin jaroj, mi aspiris studi;
Trideke, mi sendependis;
Kvardeke, mi havis neniom da duboj;
Kvindeke, mi eksciis la ĉielan dekreton;
Sesdeke, mi aŭskultis trankvile;
Sepdeke, mi faris ĉion laŭ mia volo, sen erare.

為政 II:5

孟懿子問孝.
子曰: 無違.

樊遲御.
子告之曰:
孟孫問孝於我.
我對曰: 無違.
樊遲曰: 何謂也?

子曰:
生, 事之以禮;
死, 葬之以禮, 祭之以禮.

Mengyizi demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris: Ne kontraŭu.

Poste, Fanchi veturigis por li.
Konfuceo diris al li:
Mengsun demandis al mi pri fila pieco.
Mi respondis: Ne kontraŭu.
Fanchi demandis: Kion tiu signifas?

Konfuceo diris:
Dum gepatroj vivas, servu ilin kun respekto.
Post ili mortis, enterigu ilin laŭ la rito kaj kultu laŭ la rito.

為政 II:6

孟武伯問孝.
子曰:
父母唯其疾之憂.

Mengwubo demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris:
Gepatroj tro trankviliĝas pri malsano de siaj gefiloj.

為政 II:7

子游問孝.
子曰:
今之孝者, 是謂能養.
至於犬馬, 皆能有養.
不敬, 何以別乎?

Ziyou demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris:
Nuntempe, fila pieco signifas nur vivtenon al gepatroj.
Eĉ hundojn kaj ĉevalojn oni vivtenas.
Sen respekto, kio estas la diferenco?

為政 II:8

子夏問孝.
子曰:
色難.
有事, 弟子服其勞;
有酒食, 先生饌.
曾是以為孝乎?

Zixiao demandis pri fila pieco.
Konfuceo diris:
Estas malfacile je la mieno.
Kiam io farendas, tion faru la junuloj;
Kiam ekzistas manĝaĵo kaj drinkaĵo, tiojn ĝuu la maljunuloj.
Ĉu tiuj estas konsiderataj kiel fila pieco?

為政 II:9

子曰:
吾與回言終日,
不違, 如愚.
退而省其私,
亦足以發.
回也不愚!

Konfuceo diris:
Kiam mi parolas kun Hui tuttage,
Neniam li kontraŭas min, kvazaŭ ke li estus stulta.
Post lia reiro, inspektinte lian vivon,
Mi trovas, ke li bone disvolvas de mia diro.
Hui ja estas ne stulta!

為政 II:10

子曰:
視其所以,
觀其所由,
察其所安,
人焉廋哉?
人焉廋哉?

Konfuceo diris:
Vidu lian agon;
Observu lian motivon;
Kontrolu lian kontenton;
Kiel oni povas kaŝi sin?
Kiel oni povas kaŝi sin?

為政 II:11

子曰:
溫故而知新,
可以為師矣.

Konfuceo diris:
Kiu revuas sian scion kaj gajnas ion novan,
Tiu taŭgas esti instruisto.

為政 II:12

子曰:
君子不器.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo ne estas ilo.

為政 II:13

子貢問君子.
子曰:
先行其言, 而後從之.

Zigong demandis pri ĝentilulo.

Konfuceo diris:
Li agas antaŭ ol li parolas, kaj poste parolas laŭ sia ago.

為政 II:14

子曰:
君子周而不比,
小人比而不周.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo ampleksas sed ne dispartigas.
Malĝentilulo dispartigas sed ne ampleksas.

為政 II:15

子曰:
學而不思則罔,
思而不學則殆.

Konfuceo diris:
Lerni sen pensi estas perdo de laboro,
Pensi sen lerni estas danĝere.

為政 II:16

子曰:
攻乎異端, 斯害也已.

Konfuceo diris:
Studi heteredokson estas danĝere.

為政 II:17

子曰:
由, 誨女知之乎?
知之為知之,
不知為不知,
是知也.

Konfuceo diris:
Ĉu mi diru al vi pri scio, You?
Diru, ke vi scias, kiam vi scias.
Diru, ke vi ne scias, kiam vi ne scias.
Tiu estas vera scio.

為政 II:18

子張學干祿.
子曰:
多聞闕疑, 慎言其餘,
則寡尤.
多見闕殆, 慎行其餘,
則寡悔.
行寡尤, 言寡悔,
祿在其中矣.

Zizhang studis por gajni honorarion.
Konfuceo diris:
Aŭskultu multe, retenu dubojn, kaj zorge diru la ceterajn.
Tiel vi havos malmulte da plendo.
Rigardu multe, retenu necertojn, kaj zorge faru la ceterajn.
Tiel vi havos malmulte da pento.
Fari kun malmulte da plendo kaj diri kun malmulte da pento,
Tiel venos nature honorario.

為政 II:19

哀公問曰: 何為, 則民服?

孔子對曰:
舉直, 錯諸枉,
則民服;
舉枉, 錯諸直,
則民不服.

Aigong demandis: Kiel fari, por ke la popolo obeas?
Konfuceo respondis:
Antaŭenigi la rektulojn kaj flankigi la malrektulojn;
Tiel la popolo obeas.
Antaŭenigi la malrektulojn kaj flankigi la rektulojn;
Tiel la popolo ne obeas.

為政 II:20

季康子問:
使民敬, 忠以勸,
如之何?
子曰:
臨之以莊, 則敬;
孝慈, 則忠;
舉善而教不能, 則勸.

Jikangzi demandis:
Por igi la popolon respektemaj, lojalaj, kaj eĉ plibonigaj,
Kiel fari?
Konfuceo diris:
Proksimiĝu al la popolo digne; ili fariĝos respektemaj.
Estiĝu mem fila al gepatroj kaj bonkora al ĉiuj; la popolo fariĝos lojalaj.
Antaŭenigi la bonulojn kaj instrui la malkapablulojn; la popolo fariĝos plibonigaj.

為政 II:21

或謂孔子曰:
子奚不為政?
子曰:
書云: 孝乎惟孝,
友于兄弟, 施於有政.
是亦為政, 奚其為為政?

Iu demandis Konfuceon:
Majstro, kial vi ne administras en registaro?
Konfuceo diris:
La Libro de Historio diras:
"Fileco signifas filan piecon al gepatroj,
Fratecon al gefratoj, kaj influon al la registoj."
Tiamaniere, oni kvazaŭ adminstrus en registaro.
Kial, do, oni necesas esti en la registaro?

為政 II:22

子曰:
人而無信, 不知其可也.
大車無轅, 小車無軏,
其何以行之哉?

Konfuceo diris:
Mi ne pensas, ke homo sen fidelo taŭgas.
Tiu similas al ĉaro sen jugo, aŭ ĉareto sen jugaĵo.
Kiel povas oni veturi per ĝi?

為政 II:23

子張問:
十世可知也?
子曰:
殷因於夏禮;
所損益, 可知也.
周因於殷禮;
所損益, 可知也.
其或繼周者;
雖百世, 可知也.

Zizhang demandis:
Ĉu eblas scii aferojn post dek generacioj?
Konfuceo diris:
Yin sekvis la reuglaron de Xia Dinastio;
La forigoj kaj aldonoj estis konataj.
Zhou sekvas la reuglaron de Yin Dinastio;
La forigoj kaj aldonoj estas konataj.
Sammaniere, la aferoj de tiu, kiu sekvos Zhou Dinastio,
Kvamkam post cent generacioj, estos konataj.

為政 II:24

子曰:
非其鬼而祭之, 諂也.
見義不為, 無勇也.

Konfuceo diris:
Estas flate, se oni kultas spiriton, al kiu oni ne rilatas.
Estas senkuraĝe, se oni ne faras tion, kion li vidas justa.

八佾第三 (Ĉapitro 3 - Bayi)

八佾 III:1*

孔子謂季氏八佾舞於庭:
是可忍也, 孰不可忍!

Konfuceo komentis pri la rito kun ok vicoj da dancistoj en la korto de familio Ji:
Se tio estas tolerebla, kio estas ne tolerebla?

* 註 (凡夫子):
西元前 516 年, 孔丘 35 歲時, 第 26 任魯國國君姬裯, 曾發動一次軍事攻擊, 討伐三桓, 結果被三大家族趕走, 在國外流浪至死, 季氏掌握了政權. 孔丘對此十分惱火, 公開指責季氏: "八倄舞於庭, 是可忍也, 孰不可忍也!" 隨即離開魯國, 投奔齊國.

孔子注重社會倫理問題, 把禮看成是維護等級制度的重要手段, 是區別華, 夷的標誌. 他譴責破壞周禮的行為, 對魯國季氏竊用天子之禮 "八佾舞於庭" 極為憤慨, 說 "是可忍, 孰不可忍也". 孔子主張 "正名", 試圖用周禮的形式, 去匡正已經產生變化的社會現實, 要求人們 "克己復禮". 但是, 在不違背周禮的基本原則的前提下, 孔子同意結合時代的變化, 對周禮的具體內容有所損益. 仁這一概念, 在春秋時已廣泛使用, 孔子賦予了它以新的涵義, 使其成為中國哲學史上最重要的範疇之一.

八佾 III:2

三家者, 以雍徹.
子曰:
"相維辟公, 天子穆穆."
奚取於三家之堂?

La tri familioj finis ilian kulton kun la kanto de Yong.
Konfuceo diris:
"Helpata de la nobluloj, la reĝo restas digna."
Ĉu tiu troviĝas en la halo de la tri familioj?

八佾 III:3

子曰:
人而不仁, 如禮何?
人而不仁, 如樂何?

Konfuceo diris:
Al homo sen bonkoro, por kia uzo estas rito?
Al homo sen bonkoro, por kia uzo estas muziko?

八佾 III:4

林放問禮之本.
子曰:
大哉問!
禮, 與其奢也, 寧儉;
喪, 與其易也, 寧戚.

Linfang demandis pri la esenco de rito.
Konfuceo diris:
Kia granda demando!
Dum kulto, plibonas esti ŝparema ol esti luksa;
Dum funebro, plibonas esti malĝoja ol zorgi detalojn.

八佾 III:5

子曰:
夷狄之有君,
不如諸夏之亡也.

Konfuceo diris:
Eĉ la barbaraj triboj havas iliajn reĝojn,
Malsimilaj al ĉinio, kiu tion ne havas.

八佾 III:6

季氏旅於泰山.
子謂冉有曰:
女弗能救與?
對曰: 不能.
子曰:
嗚呼! 曾謂泰山不如林放乎?

Sinjoro Ji volis kulti sur Monto Taishan.
Konfuceo diris al Ranyou:
Ĉu vi ne eblas tion malhelpi?
Li respondis: Ne eblas.
Konfuceo diris:
Ho ve! Ĉu vere, ke Taishan malpli bonas ol Linfang?

八佾 III:7

子曰:
君子無所爭.
必也射乎!
揖讓而升, 下而飲.
其爭也君子.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo kutime ne konkuras.
Se necesas, li konkuras en pafado!
Li riverencas la kunkonkurantojn ankaŭ sia pafado,
Poste, li drinkas kun ili.
Tia konkuro estas ja ĝentila.

八佾 III:8

子夏問曰:
巧笑倩兮,
美目盼兮,
素以為絢兮.
何謂也?

子曰: 繪事後素.
曰: 禮後乎?
子曰:
起予者商也! 始可與言詩已矣.

Zixia demandis:
La koketa rideto vidigas la kaveton sur vango,
La belaj okuloj brulas de deziro,
La blanka bazo estas por brila belo.
Kia signifo estas tio?

Konfuceo diris: Ŝminkado sekvas la bazon.
Zixia: Kaj poste la ceremonio?
Konfuceo diris:
Vi pensigas min, Shang! Nun ni povas diskuti pri la Libro de Poezio.

八佾 III:9

子曰:
夏禮, 吾能言之,
祀不足徵也.
殷禮, 吾能言之,
宋不足徵也.
文獻不足故也.
足, 則吾能徵之矣.

Konfuceo diris:
Pri la rito de Xia-dinastio, mi povas pridiri,
Sed ne restas sufiĉaj atestaĵoj en Shi-lando por atesti mian diron.
Pri la rito de Yin-dinastio, mi povas pridiri,
Sed ne restas sufiĉaj atestaĵoj en Song-lando por atesti mian diron.
Ĉar la ekzistaj historiaj dokumentoj ne sufiĉas.
Se sufiĉus, mi povas atesti tion, kion mi diras.

八佾 III:10

子曰:
禘, 自既灌而往者,
吾不欲觀之矣.

Konfuceo diris:
Dum ceremonio Di, ekpost la oferverŝo,
Mi ne ŝatas vidi plu.

八佾 III:11

或問禘之說.
子曰:
不知也.
知其說者, 之於天下也, 其如示諸斯乎!
指其掌.

Iu demandis pri la signifo de ceremonio Di.
Konfuceo diris:
Mi ne scias.
Tiu, kiu scias, povas regi la landon, kiel vidi ĉi tie!
Li montras sian manplaton.

八佾 III:12

祭如在,
祭神如神在.
子曰:
吾不與祭, 如不祭.

Oni kultas la prapatroj, kvazaŭ ili ĉeestus,
Kaj kultas dion, kvazaŭ li ĉeestus.
Konfuceo diris:
Mia ne ĉeesto en la kulto similas al ne kulti.

[lmn]
Kiam prapatroj estas konsekrataj, ili ŝajnas ĉeesti surloke;
Kiam dioj estas konsekrataj, ili ŝajnas ĉeesti surloke.
Konfuzeo diras,
"Se oni ne faras konsekradon per si mem, tio egalas nenifarado."

八佾 III:13

王孫賈問曰:
與其媚於奧, 寧媚竈.
何謂也?

子曰: 不然!
獲罪於天, 無所禱也.

Wangsun Jia demandis:
Ol flati la dion de ĉambro, oni preferas flati la dion de kuirforno.
Kion tio signifas?

Konfuceo diris: Ne tiel!
Tiu, kiu ofendas la ĉielon, povas kulti nenie.

八佾 III:14

子曰:
周監於二代,
郁郁乎文哉!
吾從周.

Konfuceo diris:
La rito de la Zhou-dinastio prenis la antaŭajn du dinastiojn kiel leciono.
Kiel eleganta kaj riĉa estas ĝia rito!
Mi aprobas la riton de Zhou.

[lumigo]
Konfuzeo diris,
"La rito de Ĝjoŭ Dinastio eltiris tiujn de Ŝja kaj Ŝang.
Kiel riĉa kaj kolora rito!
Mi aprobas la riton de Ĝjoŭ Dinastio!"

八佾 III:15

子入大廟, 每事問.
或曰:
孰謂鄹人之子知禮乎?
入大廟, 每事問.
子聞之, 曰:
是禮也.

Konfuceo eniris la grandan templon, demandis ĉion pri la rito.
Iu diris:
Kiu diras, ke la Zou-a filo scias riton?
En la granda templo, li demandas ĉion.
Konfuceo, aŭdinte tion, diris:
Mia demandado estas laŭ la rito.

八佾 III:16

子曰:
射不主皮,
為力不同科.
古之道也.

Konfuceo diris:
Dum pafkonkuro, oni ne emfazas trapafi la ledan celon,
Ĉar la pafantoj havas malsimilajn nivelojn de forto.
Tiu estas la vojo ekde la pratempo.

八佾 III:17

子貢欲去告朔之餼羊.
子曰:
賜也!
爾愛其羊,
我愛其禮.

Zigong volis senigi la ŝafon uzatan en monata kulto.
Konfuceo diris:
Mia Si!
Vi amas la ŝafon,
Mi amas la riton.

八佾 III:18

子曰:
事君盡禮, 人以為諂也.

Konfuceo diris:
Iuj pensas, ke servi reĝon laŭ la rito eastas flatado.

八佾 III:19

定公問:
君使臣, 臣事君.
如之何?

孔子對曰:
君使臣以禮,
臣事君以忠.

Dinggong demandis:
Kiel taŭgas por la reĝo disponi liajn oficistojn,
Kaj por la oficistoj servi la reĝon?

Konfuceo respondis:
La reĝo disponu liajn oficistojn laŭ etiketo,
Kaj la oficistoj servu la reĝon per lojalo.

八佾 III:20

子曰:
關睢, 樂而不淫,
哀而不傷.

Konfuceo diris:
La poemo Guanju esprimas ĝojon sed ne ekscese,
Kaj malĝojon sed ne damaĝe.

八佾 III:21

哀公問社於宰我.
宰我對曰:
夏后氏以松,
殷人以柏,
周人以栗.
曰: 使民戰栗.

子聞之, 曰:
成事不說,
遂事不諫,
既往不咎.

Aigong demandis pri la altaro de terdio al Zaiwo.
Zaiwo respondis:
Dum Xia-dinastio, oni uzis pinon,
Dum Shang-dinastio, oni uzis cipreson,
Dum Zhou-dinastio, oni uzas kaŝtanon,
Oni diras, estas por tremigi la popolon.
[Ĉar 'kaŝtano' samsonas kiel 'tremo' en la ĉinalingvo.]

Konfuceo, aŭdinte tion, diris:
Ne riproĉu pri la fariĝintaj aferoj,
Ne admonu pri la faritaj aferoj,
Ne kulpigu pri la pasintaj aferoj.

八佾 III:22

子曰:
管仲之器小哉!

或曰: 管仲儉乎?
曰:
管氏有三歸,
官事不攝,
焉得儉?

然則管仲知禮乎?
曰:
邦君樹塞門,
管氏亦樹塞門.
君為兩君之好,
有反坫,
管氏亦有反坫.
管氏而知禮,
孰不知禮?

Konfuceo diris:
Guan Zhong estas tre etanima!

Iu demandis: Ĉu Guan Zhong estas ŝparema?
Respondis:
Guan havas tri domojn.
Liaj oficistoj ne kumulas.
Kiel estas li ŝparema?

Do, ĉu Guan Zhong scias riton?
Respondis:
Kutime reĝo starigas ŝirmilon antaŭ la pordo.
Guan ankaŭ starigas tian ŝirmilon.
La reĝo havas stablon por meti vintasojn,
Dum amikeca renkontiĝo kun alia reĝo.
Guan ankaŭ havas tian stablon.
Se Guan scius riton,
Kiu ne scias riton?

八佾 III:23

子語魯大師樂, 曰:
樂其可知也.
始作, 翕如也.
從之, 純如也, 皦如也,
繹如也, 以成.

Konfuceo diris al la granda majstro de muziko de Lu:
Muzikadi estas scieble.
Komence, ĉiuj partoj sonas kune.
Sekve, ĉio estas harmona kaj klara.
Tiel daŭigas ĝis la fino.

八佾 III:24

儀封人請見, 曰:
君子之至於斯也,
吾未嘗不得見也.
從者見之.

出曰:
二三子, 何患於喪乎?
天下之無道也久矣,
天將以夫子為木鐸.

Landlima gardisto ĉe Yi, petante al disĉiploj de Konfuceo por renkonti lin, diris:
Kiam ĝentilulo venas ĉi tien,
Neniam mi ne lin renkontas.
La disĉiploj renkontigis lin kun Konfuceo.

Post la renkontiĝo, li diris:
Sinjoroj, kial vi ĝenas pri la senoficiĝo de la majstro?
La regno jam longe perdas ĝian justan vojon.
Ĉielo uzos la majstron kiel alarmsonorilo.

八佾 III:25

子謂韶:
盡美矣, 又盡善也.
謂武:
盡美矣, 未盡善也.

Konfuceo komentis pri la muziko de Shao:
Tio estas perfekte bela, kaj perfekte bona.
Li komentis pri la muziko de Wu:
Tio estas perfekte bela, sed ne perfekte bona.

八佾 III:26

子曰:
居上不寬,
為禮不敬,
臨喪不哀,
吾何以觀之哉!

Konfuceo diris:
Havi potencon sed ne esti grandanima,
Fari kulton sed ne esti respekta,
Ĉeesti funebron sed ne esti malĝoja,
Al mi, homoj tiaj havas nenion vidindan!

里仁第四 (Ĉapitro 4 - Liren)

里仁 IV:1

子曰:
里仁為美.
擇不處仁,
焉得知?

Konfuceo diris:
Najbariĝi kun bonkoruloj estas bele.
Ne elekti loĝi en tia najbaro,
Neniel estas saĝe.

里仁 IV:2

子曰:
不仁者, 不可以久處約,
不可以長處樂.
仁者安仁;
知者利仁.

Konfuceo diris:
Homo sen bonkoro ne eblas longe elteni malriĉecon,
Ne eblas longe elteni prosperon.
Bonkoruloj sintenas per bonkoraĵoj;
Saĝuloj profitas per bonkoraĵoj.

里仁 IV:3

子曰:
唯仁者, 能好人, 能惡人.

Konfuceo diris:
Nur bonkoruloj konas kiel ami aŭ malami homojn.

里仁 IV:4

子曰:
苟志於仁矣, 無惡也.
Konfuceo diris:
Tiu, kiu aspiras al bonkoreco, neniel faras ion malbonkoran.

里仁 IV:5

子曰:
富與貴, 是人之所欲也,
不以其道得之, 不處也.
貧與賤, 是人之所惡也,
不以其道得之, 不去也.
君子去仁, 惡乎成名?
君子無終食之間違仁,
造次必於是,
顛沛必於是.

Konfuceo diris:
Riĉeco kaj honoro estas dezirataj de homoj.
Se ne atingas tion laŭ propra vojo, ili ne indas posedi.
Malriĉeco kaj malnoblo estas malŝatataj de homoj.
Se ne atingas tion laŭ propra vojo, ili ne eblas forigi.
Ĝentilulo sen bonkoro ne taŭgas tian nomon.
Ĝentiluo neniam, eĉ dum momento por manĝi, estas sen bonkoro.
Dum momento de hasto, li nepre kuntenas ĝin.
Dum momento de danĝero, li nepre kuntenas ĝin.

里仁 IV:6

子曰:
我未見好仁者, 惡不仁者.
好仁者, 無以尚之;
惡不仁者, 其為仁矣,
不使不仁者加乎其身.
有能一日用其力於仁矣乎?
我未見力不足者.
蓋有之矣, 我未之見也!

Konfuceo diris:
Mi neniam vidas iun, kiu amas bonkoron,
Aŭ iun, kiu malamas malbonkoron.
Tiu, kiu amas bonkorn, estimas nenion super ĝi;
Tiu, kiu malamas malbonkoron, praktikas ĝin,
Ke niniu malbonkoraĵo aldonu al li.
Se iu povas unu tage klopodi por bonkoro,
Mi neniam vidas, ke lia povo ne sufiĉas.
Eĉ se estus tiu okazo, mi neniam tion vidas.

里仁 IV:7

子曰:
人之過也, 各於其黨.
觀過, 斯知仁矣.

Konfuceo diris:
Kulpo de homo signas, al kia grupo li apartenas.
Observanta lian kulpon, oni scias, ĉu li estas bonkora.

里仁 IV:8

子曰:
朝聞道, 夕死可矣.

Konfuceo diris:
Aŭdinte la vojon matene, oni ne bedaŭras morti vespere.

里仁 IV:9

子曰:
士志於道, 而恥惡衣惡食者,
未足與議也!

Konfuceo diris:
Klerulo asperas la vojon, sed hontas pri malbona vesto kaj malbona manĝaĵo,
Ne indas kundiskuti kun tia ulo.

里仁 IV:10

子曰:
君子之於天下也, 無適也, 無莫也,
義之與比.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo, al aferoj en la mondo, ne antaŭdifinas por io aŭ kontraŭ io.
Kio estas justa, tion li sekvas.

里仁 IV:11

子曰:
君子懷德, 小人懷土.
君子懷刑, 小人懷惠.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo zorgas pri virto, malgrandulo zorgas pri komforto.
Ĝentilulo zorgas pri leĝo, malgrandulo zorgas pri favoro de aliulo.

里仁 IV:12

子曰:
放於利而行, 多怨.

Konfuceo diris:
Agi celante nur profiton, nepre kaŭzas plendon.

里仁 IV:13

子曰:
能以禮讓為國乎, 何有?
不能以禮讓為國乎, 如禮何?

Konfuceo diris:
Se eblas regi la landon per cedemo, kia malfacilo ekzistas?
Se ne eblas regi la landon per cedemo, kia utilo estas etiketo?

里仁 IV:14

子曰:
不患無位, 患所以立.
不患莫己知, 求為可知也.

Konfuceo diris:
Ne zorgu pri manko de posteno, sed zorgu pri kiel sinteni por la posteno.
Ne zorgu pri esti nekonata de aliuloj, sed strebu kiel indi konata.

里仁 IV:15

子曰:
參乎! 吾道一以貫之.
曾子曰: 唯.

子出.
門人問曰: 何謂也?
曾子曰:
夫子之道, 忠恕而已矣!

Konfuceo diris:
Shen! En mia vojo ekzitas unuiganta principo.
Zengzi diris: Jes.

Kofuceo eliris.
Aliaj diĉiploj demandis: Kion lia diro signifas?
Zengzi diris:
La vojo de nia majstro estas simple memfidelo kaj simpatio.

里仁 IV:16

子曰:
君子喻於義,
小人喻於利.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo komprenas la signifon de justeco,
Malgrandulo komprenas la signifon de profito.

里仁 IV:17

子曰:
見賢思齊焉,
見不賢而內自省也.

Konfuceo diris:
Kiam ni vidas homon de virto, ni pensu kiel egali kun li,
Kiam ni vidas homon de malvirto, ni ene memekzamenu.

里仁 IV:18

子曰:
事父母幾諫,
見志不從,
又敬不違,
勞而不怨.

Konfuceo diris:
Dum servi siajn gepatrojn, la filo nur milde admonas.
Se ili ne sekvus lian intencon,
Li ankoraŭ respektas ilin, ne ofendas ilin,
Kaj servas ilin diligente kaj senplende.

里仁 IV:19

子曰:
父母在, 不遠遊;
遊必有方.

Konfuceo diris:
Dum la gepatroj vivas, la filo ne vojaĝas malproksimen;
Se necesas vojaĝi, li sciigas ilin, kien li iros.

里仁 IV:20

子曰:
三年無改於父之道, 可謂孝矣.

Konfuceo diris:
La filo, kiu ne ŝanĝas la vojon de sia patro dum tri jaroj, povas esti konsiderata fileĉa.

里仁 IV:21

子曰:
父母之年, 不可不知也;
一則以喜, 一則以懼.

Konfuceo diris:
La aĝojn de gepatroj, nepre bone memoru;
Por okazo de ĝojo, kaj por okazo de timo.

里仁 IV:22

子曰:
古之言之不出, 恥躬之不逮也.

Konfuceo diris:
Antikvuloj ne emas diri, ĉar ili timas, ke siaj agoj ne sekvas la dirojn.

里仁 IV:23

子曰:
以約失之者, 鮮矣.

Konfuceo diris:
Tiu, kiu memretenas, malofte eraras.

里仁 IV:24

子曰:
君子欲訥於言, 而敏於行.

Konfuceo diris:
Ĝentilulo emas malrapidi je diro, sed rapidi je ago.

里仁 IV:25

子曰:
德不孤, 必有鄰.

Konfuceo diris:
Virto ne estas sola; ĝi nepre havas kunulojn.

里仁 IV:26

子游曰:
事君數, 斯辱矣.
朋友數, 斯疏矣.

Ziyou diris:
Servi reĝidon per riproĉoj venigas malfavoron.
Trakti amikon per riproĉoj venigas malintimiĝon.